Opšte odlike humanizma i renesanse

    Humanizam i renesansa od 14. do kraja 16. veka. Naziv za epohu koja je usledija posle srednjeg veka. Tada je došlo do velikih promena u kulturi i umetnosti. Mnogi istoričari smatraju da se ovim periodom počinje razvoj moderne.

   Termin renesansa označava celokupnu epohu preporoda (reč renesansa na francuskom znači: preporod; ponovno radjanje).

   Termin humanizam (od latinskog prideva humannus - čovečnost; ono što je u vezi sa čovekom). Označava kulturni i intelektualni pokret u okviru renesanse koji je usesređen na čoveka.

   Humanizam donosi ponovno interesovanje za antičko doba, antički čovek postaje uzor slobodnog čoveka.

   Kulturno - istorijski faktori koji su doprineli pojavi humanizma i renesanse:

1. Procvat trgovine;

2. Slabljenje autoriteta crkve;

3. Rađanje prvih pojmova o naciji (Petrarka polovinom 14. veka sastavlja prvu patriocku pesmu u Evropskoj knkiževnosti);

4. Pad Carigrada pod Turke (1453);

5. Pronalazak štampe (Johan Gutenberg štampa prvu knjigu u Evropi i smatra se pronalazačem štampe).

     Centri humanističke elite postaju Akademije koje su zamenile Srednjovekovne univerzitete koji su, pak, bili pod kontrolom crkve, Iako su pisali na latinskom jeziku, Dante i Petrarka svoja najvažnija dela pišu na narodnom italijanskom jeziku. Međutim, tokom 15 - og veka zbog ugledanja humanista na antičku književnost, latinski jezik potiskuje pisanje na narodnom jeziku.

    Nasuprot srednjovekovnom idealu usamnjenosti, duhovnog traganja za Bogom i suštinom života, humanisti su stvorili ideal: aktivnog, delatnog, svestranog, univerzalnog čoveka. Primer ovakvog čoveka najbolje se uočava u ličnosti velikog umetnika Leonarda da Vinčija (1452 - 1519). Bio je slikar, vajar, arhitekta, inžinjer, pronalazač. Poznat je po svojim remek - delima, kao što su: " Tajna večera" i Mona Liza, a njegovi izumi se koriste u modernoj tehnologiji, iako nisu primenjivani u njegovo doba. Leonardov portret žene fjorentinskog zvaničnika toga vremena "Mona Liza" nadaleko je poznat po zagonetnom izrazu lica portretisane dame. Portret "Mona Liza" je prvi psihološki portret naslikan u istoriji te se zato daje toliki značaj ovom delu. 

     Evropska renesansa bila je podstaknuta velikim otkrićima: 1492. Kristofer Kolumbo u službi španske mornarice kreće u potragu za pomorskim putem u Indiju, ali otkriva novi kontinet da toga nije ni svestan, 1498 Vasko da Gama otkriva pomorski put do Indije, a Magelan 1519 kreće na put oko sveta.

      Srednjovekovni pogled na svet biće najsnažnije uzdrman revulcionarnim astronomskim otkrićem u prvoj polovini 16 - og veka kada je poljski naučnik Nikola Kopernik ustanovio da Zemlja nije nepomično središte svemira, već tek jedna od planeta koja se kreće oko sunca.

     Tokom 16 - og veka renesansa se razvijala i u Francuskoj, Španiji, Nemačkoj, Engleskoj, Holandiji i Poljskoj, a kod nas u Dalmaciji (Kotor; Dubrovnik, Split, Hvar, Zadar, Šibenik).

Najznačajni predstavnici Humanizma i renesanse:

1. Dante Aligjeri (najpoznatije delo "Božanstvena komedija");
2. Frančesko Petrarka (najpoznatije delo "Kanconijer");
3. Đovani Bokačo (najpoznatije delo "Dekameron");
4. Migel de Servantes (najpoznatije delo "Don Kihot");
5. Lope de Vega (najpoznatije delo "Pirat Drejk");
6.  Viljem Šekspir (najpoznatije delo "Romeo i Julija");
7. Fransoa Rable (najpoznatje delo "Gragantua i Pantagruel");

      Čuveni umetnici ovog perioda su: Leonardo da Vinci, Rafaelo Santi, Donatelo, Mikelanđelo Buonaroti, Ticijan Večeli.

     U književnosti se neguju ep, satira, lirika, biografija, epistola (književno pismo). U lirici je stvoren nov oblik sonet, a u prozi novela (Bokačo). Renesansa je dala i novu dramsku vrstu pastoralnu dramu (pastorala, pastirska drama).

   Estecki ideal ovog doba je jedinstvi i sklad telesne i duhovne lepote.

                                                     Izvor: Sa predavanja srpskog jezika i književnost.