Dante Aligjeri: "Božanstvena komedija"

      Božanstvena komedija se sastoji od 3 celine; Pakao, Čistilište i Raj. Središnji motiv Danteovog dela jeste putovanje. Dante je svoje putovanje postavio u onostrani svet. Dante je glavni junak svoga dela, a kroz imaginarne predele sa one strane života, Dante ima dva vodiča: Kroz Pakao i Čistilište vodi ga čuveni rimski pesnik Vergilije (tvorac speva "Eneida", u koje je glavni junak Eneja mitski osnivač Rima, dok ga kroz Raj vodi njegova voljena Beatriče. Umetnički najuspeliji deo Božanstvene komedije jeste pakao. Svet Danteovog pakla razmešten je u devet krugova, koji se sužavaju sa sve veći grešnicima i sve užasnim ispaštanjima. Epizoda sa Paulom i Fračenskom jedna je od najpoznatih epizoda Pakla. Ovo dvoje su smešteni među grešne ljubavnike u drugi krug Pakla. Njih dvoje Dante pokazuje na potpuno uverljiv način, a prema njihovoj grešnoj ljubavi pisac oseća sažaljenje i razumevanje. U ovom delu speva Dante spominje još 7 istorijskih ličnosti od kojih su neki: Jelena Trojanska, Paris, Kleopatra, Semiraida, Tristan,... (Preko petstotina likova što istorijskih što onih što je Dante poznavao ispunjava svet "Božanstvene komedije"). Način na koji Fračenska otkriva svoj karakter, svoj lični doživljaj vlastite sudbine, čini je kako su je primetili "prvom ženom modernog sveta". (Možda još slavni stanovnik Danteovog pakla je grof Ugolino, koga pesnik sreće u poslednjem devetom krugu pakla, među izdajnicima domovine). Termin komedija nije u Danteovo doba žnačio isto što i danas. Tada je to bilo delo u stihu sa srećnim krajem pisano na narodnom jeziku.(Dante se smatra tvorcem italijanskog narodnog jezika. Dante je proučavao italijanski narodni jezik i kao rezultat tog proučavanja nastala je njegova filološko - filizofska rasprava: "O umeću govorenja na pučkom jeziku", ova rasprava je napisana na latinskom jeziku). 

U Božanstvenoj komediji izuzetno je važna simbolika broja tri :

       Delo ima tri celine odn. speva, a svaka celina ima po 33 pevanja i još jedno uvodno što ukupno daje sto. Broj sto je u srednjem veku označavao simbol apsolutnog savršenstva. Strofe u Božanstvenoj komediji su terceti (tri stiha). Ima devet krugova pakla i devet rajskih nebesa(3*3=9). Na početku pesnik sreće tri životinje pantera, lava i vučicu. Bog ima tri lica Otac, Sin i Sveti Duh. Lucifer takođe ima tri lica i žvaće trojicu najvećih izdajnika svih vremena: Bruta, Kasia i Judu. 

   Dakle, Dante Aligjeri je začetnik italijanskog književnog jezika. Najavio je novo doba - Renesansu. Njegovo delo je prvo delo jedne književnosti napisano na narodnom jeziku. Božanstvena komedija je alegorijski ep. 

Dante Aligjeri
(1265 - 1321)

Dante Aligjeri (1.6. 1265. - 14.9. 1325.) je italijanski pesnik iz Firence. Poznat je po svojoj velikoj ljubavi prema Beatriče Portinari koja mu je poslije poslužila kao inspiracija za Božanstvenu komediju, Ep koji se smatra najvažnijim djelom srednjovjekovne evropske književnosti. Isti tekst je poslužio i kao temelj modernog italijanskog jezika.

Fračensko Petrarka: "Kanconijer"

Kanconijer (it.Canzonier - knjiga pesama), je zbirka pesama posvećena ljubavnim osećanjima prema jednoj ženi - Lauri. Zbirka ima još jedan naziv, Rasute rime. Delo čini ukupno 366 pesama, od kojih su većina soneti (preko 300). Pored soneta tu su i druge pesničke forme: kancone, sestine, balade, madrigale. Pesme su nastale između 1330 i 1365 godine i svaka je napisana posebno, kao celina za sebe. Tek kasnije Petrarka ih je složio u složenu celinu. A ukupan broj njegovih pesama nema simboličko značenje, kao u Danteovoj Božanstvenoj komediji. U Kanconijeru se uočavaju dve hronološke celine. Prvi deo  koji se odnosi na osećanje i događaje, dok je Laura bila živa, naslovljen za života gospe Laure. I drugi deo pesme koji pevaju o Lauri i o pesnikovim osećanjima posle njene smrti, naslovljen o smrti gospe Laure.

Dakle, Petrarka je prvi pesnik novog doba, jer je stavio čoveka u središte poezije. Začetnik je pesničkog pravca nazvanog po njemu petrarkizam. To je vodeći poetski stol u Evropi tokom 15 i 16. veka.

Odlike:

• hvaljenje ženske lepote
• ljubavni jadi
• motiv idealne drage (Glavni motiv Kanconijera)
• čežnja za smrću
• neodlučnost između strasne i  eterične ljubavi,...

Fračensko Petrarka
(1304 - 1374)

Čeveni italijanski humanista Frančesko Petrarka je rođen u malom gradiću Arecu u južnoj Italiji kao sin dvorskog notara. Svoje rano detinjstvo je proveo u selu Incisa blizu Firence. Otac Petrarke, gospodin Petrarko je pobegao iz Firence 1302. zajedno sa Danteom zbog kuge koja je tada vladala Italijom. Najveći period svog detinjstva Petrarka provodi u Avinjonu gde se čitava porodica preselila na insistiranje pape Klimenta V, koji je 1309. došao u ovaj grad posle raskola u papstvu.Slavu kao pesnik-humanista Petrarka je stekao svojim zbirkama kancona i soneta gde opisuje svoju ljubav prema Lauri, na jedan drugačiji način nego što je Dante opevao svoju Beatriče.

                                   Opšte odlike humanizma i renesanse

    Humanizam i renesansa od 14. do kraja 16. veka. Naziv za epohu koja je usledija posle srednjeg veka. Tada je došlo do velikih promena u kulturi i umetnosti. Mnogi istoričari smatraju da se ovim periodom počinje razvoj moderne.

   Termin renesansa označava celokupnu epohu preporoda (reč renesansa na francuskom znači: preporod; ponovno radjanje).

   Termin humanizam (od latinskog prideva humannus - čovečnost; ono što je u vezi sa čovekom). Označava kulturni i intelektualni pokret u okviru renesanse koji je usesređen na čoveka.

   Humanizam donosi ponovno interesovanje za antičko doba, antički čovek postaje uzor slobodnog čoveka.

   Kulturno - istorijski faktori koji su doprineli pojavi humanizma i renesanse:

1. Procvat trgovine;

2. Slabljenje autoriteta crkve;

3. Rađanje prvih pojmova o naciji (Petrarka polovinom 14. veka sastavlja prvu patriocku pesmu u Evropskoj knkiževnosti);

4. Pad Carigrada pod Turke (1453);

5. Pronalazak štampe (Johan Gutenberg štampa prvu knjigu u Evropi i smatra se pronalazačem štampe).

     Centri humanističke elite postaju Akademije koje su zamenile Srednjovekovne univerzitete koji su, pak, bili pod kontrolom crkve, Iako su pisali na latinskom jeziku, Dante i Petrarka svoja najvažnija dela pišu na narodnom italijanskom jeziku. Međutim, tokom 15 - og veka zbog ugledanja humanista na antičku književnost, latinski jezik potiskuje pisanje na narodnom jeziku.

    Nasuprot srednjovekovnom idealu usamnjenosti, duhovnog traganja za Bogom i suštinom života, humanisti su stvorili ideal: aktivnog, delatnog, svestranog, univerzalnog čoveka. Primer ovakvog čoveka najbolje se uočava u ličnosti velikog umetnika Leonarda da Vinčija (1452 - 1519). Bio je slikar, vajar, arhitekta, inžinjer, pronalazač. Poznat je po svojim remek - delima, kao što su: " Tajna večera" i Mona Liza, a njegovi izumi se koriste u modernoj tehnologiji, iako nisu primenjivani u njegovo doba. Leonardov portret žene fjorentinskog zvaničnika toga vremena "Mona Liza" nadaleko je poznat po zagonetnom izrazu lica portretisane dame. Portret "Mona Liza" je prvi psihološki portret naslikan u istoriji te se zato daje toliki značaj ovom delu. 

     Evropska renesansa bila je podstaknuta velikim otkrićima: 1492. Kristofer Kolumbo u službi španske mornarice kreće u potragu za pomorskim putem u Indiju, ali otkriva novi kontinet da toga nije ni svestan, 1498 Vasko da Gama otkriva pomorski put do Indije, a Magelan 1519 kreće na put oko sveta.

      Srednjovekovni pogled na svet biće najsnažnije uzdrman revulcionarnim astronomskim otkrićem u prvoj polovini 16 - og veka kada je poljski naučnik Nikola Kopernik ustanovio da Zemlja nije nepomično središte svemira, već tek jedna od planeta koja se kreće oko sunca.

     Tokom 16 - og veka renesansa se razvijala i u Francuskoj, Španiji, Nemačkoj, Engleskoj, Holandiji i Poljskoj, a kod nas u Dalmaciji (Kotor; Dubrovnik, Split, Hvar, Zadar, Šibenik).

Najznačajni predstavnici Humanizma i renesanse:

1. Dante Aligjeri (najpoznatije delo "Božanstvena komedija");
2. Frančesko Petrarka (najpoznatije delo "Kanconijer");
3. Đovani Bokačo (najpoznatije delo "Dekameron");
4. Migel de Servantes (najpoznatije delo "Don Kihot");
5. Lope de Vega (najpoznatije delo "Pirat Drejk");
6.  Viljem Šekspir (najpoznatije delo "Romeo i Julija");
7. Fransoa Rable (najpoznatje delo "Gragantua i Pantagruel");

      Čuveni umetnici ovog perioda su: Leonardo da Vinci, Rafaelo Santi, Donatelo, Mikelanđelo Buonaroti, Ticijan Večeli.

     U književnosti se neguju ep, satira, lirika, biografija, epistola (književno pismo). U lirici je stvoren nov oblik sonet, a u prozi novela (Bokačo). Renesansa je dala i novu dramsku vrstu pastoralnu dramu (pastorala, pastirska drama).

   Estecki ideal ovog doba je jedinstvi i sklad telesne i duhovne lepote.

                                                     Izvor: Sa predavanja srpskog jezika i književnost.